|
بسـم الله الرحمن الرحيم
ҲАЗОРАТЛАР ТУШУНЧАСИ
Ҳазорат - ҳаёт ҳақидаги тушунчалар мажмуидир. У диний-илоҳий ёки вазъий-башарий бўлиши мумкин. Диний-илоҳий ҳазорат, худди Ислом ақидасидан балқиб чиққан Исломий ҳазорат каби, ақидадан балқиб чиқади. Вазъий-башарий ҳазорат эса динни ҳаётдан ажратиш ақидасидан балқиб чиққан Ғарбнинг капиталистик ақидасига асосланган бўлиши мумкин ёки - шинто, юнон, бобил ёки ошурийлар ҳазоратлари каби - ақидадан келиб чиқмаган бўлиши мумкин. Бу ҳазоратлар бир неча халқлар уларни қабул қилган ҳаёт ҳақидаги тушунчалар мажмуи бўлиб, миллий ёки вазъий ҳазорат деб аталади.
Бундан ташқари, бир ёки бир неча халқларнинг ўзида ҳаёт ҳақидаги тушунчаларни мужассам этмаган муайян ақидаси ва дини бўлиши мумкин, худди насронийлик ёки буддизм каби. Инсонлар ҳаёт тўғрисида ўзларига хос тушунчаларни қабул қилади, ўша тушунчалар уларнинг ҳазоратини шакллантиради. Аммо у ҳазоратнинг уларнинг динига алоқаси бўлмайди, чунки у диндан балқиб чиқмаган. Шу сабабли, уларнинг ўз дини бўлишига қарамай, ҳазоратлари илоҳий бўлмайди. Бинобарин, бир неча халқлар динлари турли бўлишига қарамасдан, битта ҳазоратда муштарак бўлиши мумкин - худди япон, ҳинду, сикх ва фаранглар каби. Уларнинг дини турли бўла туриб, ҳазоратлари битта, яъни капиталистик ҳазоратдир.
Ҳаёт ишларида истеъмол қилинадиган ва сезгилар ёрдамида ҳис қилинадиган нарсаларнинг моддий шакллари - баъзан ҳазоратдан келиб чиққан бўлса-да - ҳазорат дейилмайди. Биз тушунчалар мажмуини ифодалайдиган «ҳазорат» лафзидан фарқланиб туриши учун моддий шаклларни «маданият» деб аташимизга монелик қиладиган ҳеч нарса йўқ. Ҳайкаллар каби муайян ҳазоратдан келиб чиққан моддий шакллар хос маданиятнинг бир қисми бўлади. Аммо моддий шакл - телевидение, ракета, самолёт ва пенициллин каби - илм-фан ва саноатдан келиб чиққан бўлса, у умумий маданиятнинг қисми ҳисобланади. Демак, маданият хос ва умумий бўлади, ҳазорат эса, аксинча, фақат хусусий бўлади. Бундай таснифнинг маъноси уни олиш-олмасликка боғлиқдир, яъни хусусий маданиятни ўзгалардан олишимиз жоиз эмас, умумийсини эса олиш жоиз.
Ҳазорат билан маданият ўртасидаги фарқ доимо мулоҳаза қилинмоғи лозим. Шунингдек, ҳазоратдан келиб чиқадиган моддий шакллар билан илм-фан ва саноатдан келиб чиқадиган моддий шакллар орасидаги фарқ ҳам мулоҳаза қилинмоғи лозим. Ушбу фарқлаш муайян маданиятни
2-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54